„Drzewa, które tracą korzenie usychają,
Narody, które tracą pamięć giną,
Społeczeństwa, które zapominają o swych męczennikach
Narody, które tracą pamięć giną,
Społeczeństwa, które zapominają o swych męczennikach
– nie są godne, by dalej trwać”
/ks. dr Przemysław Mardyła/
W październiku 1943r. zostaje utworzony 12 Pułk Piechoty AK "Nurt". Jego dowódcą został ppłk Juliusz Markowski pseudonim "Bończa". Składał się on z czterech batalionów działających w okolicy Krakowa. Były to:
- 1 Baon "PAJĄK", który działał w rejonie Kocmyrzowa; jego dowódcą był Jan Kotyza, pseudonim "Wiktor".
- 2 Baon "WILGA - MRÓWKA", który działał w rejonie Wieliczki; jego dowódcą był Franciszek Lembas, pseudonim "Zgrzebniok.
- 4 Baon "WAŻKA", który działał w rejonie Liszek i Czernichowa; jego dowódcą był Kazimierz Burgielski, pseudonim "Juliusz".
- 3 Baon "BIEDRONKA" powstał w wyniku podpisania w dniu 30 marca 1943r. umowy scaleniowej pomiędzy Batalionami Chłopskimi i Armią Krajową. Tworzyli go żołnierze BCh i AK aktywnie angażujący się w działania konspiracyjno - dywersyjne w rejonie Skawiny. Został rozwiązany 11 grudnia 1944r.. Broń została zniszczona i zatopiona częściowo w Skawince, a częściowo w Wiśle.
kpt. Franciszek Guzik, pseudonim "Pług" (BCh)
- urodzony 9 marca 1907r. w Korabnikach
- w 1929 roku powołany do wojska, służył w 1 pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu
- nauczyciel w szkole w Jaworznie
- we wrześniu 1939 r. wrócił do Korabnik
- pracował w Arbaitsamt-cie, a służbowe wyjazdy wykorzystywał do pracy konspiracyjnej
- w 1943 r. został dowódcą 3 Baonu AK „Biedronka”
- po 1945 ujawnił swoja działalność podziemną, przesłuchiwany i aresztowany przez UBP w Krakowie
- wrócił do Jaworzna, gdzie został dyrektorem Szkoły Górniczej
- zmarł w Jaworznie w 1975r.
Gustaw
Adler, pseudonim „Orlicz” (oficer AK)
- urodzony 28 maja 1898 r. w Rosji, syn oficera pochodzenia niemieckiego w służbie carskiej
- w Skawinie zamieszkał z żoną, synem i córką,
- pracował w Fabryce Francka
- po wkroczeniu w 1939 roku Niemców do Skawiny, odmówił podpisania volkslisty
- jeden z pierwszych organizatorów działalności podziemnej w Skawinie
- w 1945 r. aresztowany przez UBP, zwolniony ze względu na postępującą gruźlicę
- zmarł 6 września 1945; jego pogrzeb był manifestacją polityczną
Władysław
Nazim, pseudonim „Korab”
- urodzony 1893 r. w Korabnikach
- od 1921 r. prezes Spółdzielni „Rola” w Skawinie
- konspirator BCh i AK w czasie okupacji
- umiał znakomicie wytypować właściwych ludzi do kadry oficerskiej Baonu „Biedronka”
- finansował uzbrojenie Baonu, ukrywając przed Niemcami wyprowadzanie pieniędzy ze spółdzielni „Rola”
- pomagał ludziom „spalonym”: profesorom Uniwersytetu Jagiellońskiego, twórcom kultury, oficerom i ich rodzinom, a także wysiedleńcom z Poznańskiego i Zamojszczyzny oraz uchodźcom z Warszawy po powstaniu w 1944r.
- zmarł w 1974r.
Szef kancelarii:
Bolesław
Jamróz, pseudonim „Strażak”
- urodzony 11 marca 1901 r. w Bielsku
- jako 19-latek wstąpił do wojska i brał udział w wojnie polsko – bolszewickiej
- w 1938 r. Bolesław Jamróz zamieszkał w Skawinie i został Komendantem Ochotniczej Straży Pożarnej
- pod koniec października 1939 r. włączył się do działań Ruchu Oporu, został dowódcą plutonu Polskiego Oddziału Zbrojnego (POZ) „Racławice” w Skawinie
- organizował nasłuchy BBC
- w 1943 r. zostaje szefem kancelarii 3 Baonu AK „Biedronka”
- 7 maja 1944 r. zostaje aresztowany przez Gestapo
- rozstrzelany w zbiorowej egzekucji, wraz z 39 innymi Polakami, w dniu 27 maja 1944r. na ulicy Botanicznej w Krakowie, a jego zwłoki zostały prawdopodobnie spalone w krematorium w obozie koncentracyjnym w Płaszowie
Józef Hachorkiewicz, pseudonim "Oracz"
- pełnił funkcję intendenta baonu,
- był człowiekiem roztropnym i bardzo dokładnym w pracy.
/maszynopis F. Guzika/
Kapelan:
ks.
kpt. Józef Lelito (NOW)
- urodzony w 1915 r. w Żarkach pow. chrzanowski
- święcenia kapłańskie przyjął 2 kwietnia 1939 r.
- 9 sierpnia 1939 r. mianowany wikariuszem parafii w Liszkach, gdzie po wybuchu wojny rozpoczął swoją działalność konspiracyjną poprzez kolportaż prasy podziemnej
- w 1943 r. zostaje kapelanem NOW w Liszkach
- w 1944 r. przeniesiony do parafii w Skawinie
- w czasie procesu Kurii Krakowskiej 21 – 26 stycznia 1953 r. był jednym z głównych oskarżonych. Za swoją działalność konspiracyjną w czasie wojny i po jej zakończeniu, został skazany na karę śmierci. Na mocy amnestii w 1956 r. wyrok złagodzono; wtedy też opuścił mury więzienia
- zmarł w 1978r., do końca był inwigilowany przez pracowników UBP
dr
Eugeniusz Pająk
- do Skawiny przybył w 1939 roku, gdzie otworzył w swoim domu gabinet lekarski
- w pierwszych miesiącach wojny zorganizował Oddział Zakaźny w budynku byłej ochronki w Skawinie (nazwany później szpitalem), w którym pracował do 1948 r.
- w okresie wojny prowadził również Punkt Sanitarny
- po wojnie był lekarzem pracowników PKP w Skawinie, a także pełnił swe lekarskie obowiązki w Izbie Porodowej
- w latach 1962 – 1969 był kierownikiem Skawińskiego Pogotowia Ratunkowego
- zmarł w 1969r.
3
Baon „BIEDRONKA” tworzyły
trzy kompanie:
1 Kompania „Cietrzew”, licząca
177 żołnierzy, stacjonowała w Skawinie i okolicznych wioskach.
Dowódca:
por. Władysław
Wyrwa, pseudonim „Wir” (AK)
3 Baonowi AK „BIEDRONKA” podlegały również kompanie organizacji Służba Ochrony Powstania, które były dowodzone przez:
kpt. Ryszarda Szustera–Ludwikowskiego, pseudonim „Parandowski”
Bibliografia:
- urodzony w 1908r.
- znane akcje:
- przygotowanie zamachu na kata
Krakowa gen. Wilhelma Koppego, dowódcę SS
i policji „Wschód”. Władysław Wyrwa „Wir” ustalił w Tyńcu, wraz z Józefem
Szczepańskim „Ziutkiem, (jednym z 28 żołnierzy warszawskiego oddziału
bojowego „Parasol”) plan dezorientacji niemieckiego pościgu po zamachu.
Zakładał on pozorowanie przeprawy zamachowców przez Wisłę, a mieli w tym
uczestniczyć ochotnicy 1 kom. „Cietrzew”. Do realizacji planu jednak nie doszło,
ponieważ po nieudanej akcji żołnierze „Parasola” zmuszeni byli wybrać inną trasę
powrotu do Warszawy.
- udana akcja odbicia z więzienia w Kalwarii Zebrzydowskiej gen. Brunona
Edwarda Olbrychta „Olzy” (dowódcy grupy operacyjnej AK Śląsk Cieszyński).
i policji „Wschód”. Władysław Wyrwa „Wir” ustalił w Tyńcu, wraz z Józefem
Szczepańskim „Ziutkiem, (jednym z 28 żołnierzy warszawskiego oddziału
bojowego „Parasol”) plan dezorientacji niemieckiego pościgu po zamachu.
Zakładał on pozorowanie przeprawy zamachowców przez Wisłę, a mieli w tym
uczestniczyć ochotnicy 1 kom. „Cietrzew”. Do realizacji planu jednak nie doszło,
ponieważ po nieudanej akcji żołnierze „Parasola” zmuszeni byli wybrać inną trasę
powrotu do Warszawy.
- udana akcja odbicia z więzienia w Kalwarii Zebrzydowskiej gen. Brunona
Edwarda Olbrychta „Olzy” (dowódcy grupy operacyjnej AK Śląsk Cieszyński).
- w 1946 r. zostaje aresztowany i przez kilka miesięcy jest przesłuchiwany przez Urząd Bezpieczeństwa
- zmarł
w 1987 roku.
Żona por. „Wira”, Genowefa Wyrwa, pseudonim „Agawa”, również była żołnierzem AK.
Pluton 1 Kompani „Cietrzew”
Dowódca:
Dowódca:
plut.
Remigiusz Janczak, pseudonim „Joter” (AK)
- urodzony 6 lipca 1915 r. w Warszawie
- aresztowany z 30 czerwca na 1 lipca 1944 r.
- mimo ciężkiego śledztwa dotrzymał przysięgi
- zginął w obozie KL Gross-Rosen
Żona plut. „Jotera” Maria, pseudonim „Mania”,również była żołnierzem Baonu „Biedronka”.
2 Kompania „Sokół”, licząca 181 żołnierzy, stacjonowała w Radziszowie
Dowódca:
Franciszek
Radziszewski, pseudonim „Sokół”
3 Kompania „Jastrząb”, licząca 235 żołnierzy, stacjonowała w
Mogilanach.
Dowódca:
Tomasz Słomka, pseudonim „Borsuk”
3 Baonowi AK „BIEDRONKA” podlegały również kompanie organizacji Służba Ochrony Powstania, które były dowodzone przez:
kpt. Ryszarda Szustera–Ludwikowskiego, pseudonim „Parandowski”
- urodzony 14 grudnia 1892 r. w Sosnowcu
- ukończył Wydział Mechaniczny Politechniki w Lipsku uzyskując tytuł inżyniera
- w czasie I wojny światowej wcielony do wojska austriackiego, awansował do stopnia kapitana
- w latach 1919 – 1920 brał udział w wojnie polsko – bolszewickiej
- od maja do lipca 1921 roku, służąc w 11 pułku piechoty, brał udział w III Powstaniu Śląskim
- w 1922 r. ożenił się z córką ówczesnego burmistrza Skawiny, Stanisława Ludwikowskiego
- w sierpniu 1939 r. zmobilizowany, dowodził batalionem 52 w Armii „Kraków”
- 2 września brał udział w walkach pod Skoczowem, został internowany
- po ucieczce z obozu udał się do Bukaresztu, gdzie przy współpracy z polskim attaché organizował przerzuty żołnierzy na Zachód, do powstającej Armii Polskiej we Francji
- przekazany przez Rumunów Niemcom, wywieziono go wraz z synem do oflagu w Rzeszy, skąd został wykupiony przez rodzinę i wrócił do Skawiny
- po wojnie na krótką chwilę zostaje burmistrzem Skawiny
- w wyniku aresztowań i represjonowania przez władze komunistyczne, przenosi się do Krakowa, gdzie m.in. zostaje sprzedawcą w kiosku „Ruchu”, a następnie znajduje pracę jako lektor j. niemieckiego
- zmarł 20 stycznia 1971 roku. Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Skawinie
CZARNA NOC "BIEDRONKI"
W nocy z 30 czerwca na 1
lipca 1944 roku aresztowano: Remigiusza Janczaka „Jotera”, Bronisława Brzeznowskiego, Albina Cinala, Bolesława Florczyka, Wacława Laszkiewicza, Bronisławę Laszkiewicz, Władysława Kotulskiego, Stanisława Marczyka,
Stanisława Nadzierskiego,
Kazimierza Pachla, Aleksandra Żarnowskiego.
Nieznane są przyczyny aresztowania.
Wśród aresztowanych nie było kadry dowódczej, oprócz „Jotera”, który był dowódcą
plutonu 1 Kompani „Cietrzew”. Niemcom nie udało się ani wniknąć w sieć
łączności, ani dotrzeć do ośrodków dyspozycyjnych. Był plan uwolnienia
aresztowanych, kiedy znajdowali się jeszcze w Skawinie. Odstąpiono jednak od
tego zamiaru, gdyż Niemcy zagrozili, w przypadku akcji zbrojnej, rozstrzelaniem
80 zakładników w mieście i 40 na wsi.
Aresztowanych przewieziono do obozu koncentracyjnego w Płaszowie,
następnie umieszczono ich w więzieniu śledczym na Montelupich w Krakowie, a
stamtąd zostali przewiezieni do obozu koncentracyjnego Gross–Rosen na Dolnym
Śląsku.
9
listopada 2012 roku, z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Skawiny, nastąpiło
poświęcenie tablicy upamiętniającej sześciu żołnierzy 3. Baonu AK „BIEDRONKA”
przez ks. prałata Edwarda Ćmiela i ks. dr Przemysława Mardyłę, na miejscu ich
symbolicznego spoczynku. Są to: Bolesław Jamróz „Strażak”, Remigiusz Janczak
„Joter”, Albin Cinal, Bolesław Florczak, Stanisław Marczyk i Aleksander
Żarnowski.
Harcerze z drużyn w Krzęcinie i Gaju wzięli udział w tej podniosłej uroczystości.
Wtedy to zrodził się pomysł dodania imienia 3. Baonu AK „BIEDRONKA” drużynie
harcerskiej z Krzęcina noszącej imię Armii Krajowej.
Po rocznej próbie, w dniu 29 listopada 2013r., podczas lokalnej uroczystości
95. rocznicy Odzyskania Niepodległości i II rocznicy posadzenia „Dębów Pamięci”
„Stanisław” i „Feliks”, drużyna harcerska z Krzęcina przyjęła imię Batalionu AK „BIEDRONKA”.
Bibliografia:
- Stanisław Cinal: „Pamięci Bohaterów”; Informator nr 77 (3/2012); Towarzystwo Przyjaciół Skawiny Centrum Kultury i Sportu;
- pułk. Stanisława Grodeckiego; Prezentacja Multimedialna: 3 Baon AK „Biedronka”;
- Kazanie wygłoszone podczas uroczystości poświęcenia tablicy upamiętniającej żołnierzy Batalionu AK „Biedronka” (9.XI.2012r.) ks. dr Przemysław Mardyła; Informator nr 77 (3/2012); Towarzystwo Przyjaciół Skawiny Centrum Kultury i Sportu;
- Jerzy Studencki: "Krótka informacja o Armii Krajowej"; Informator nr 63 (maj/2008); Towarzystwo Przyjaciół Skawiny Centrum Kultury i Sportu;
- strony www.:
- https://piotrbein.wordpress.com/2012/05/28/gmina-mogila-w-okresie-ii-wojny-swiatowej-w-latach-1939-45-w-relacjach-swiadkow/
- http://www.akgrot.wieliczka.eu/index.php?id=87
- http://www.akgrot.wieliczka.eu/index.php?id=12