KRZYŻ HARCERSKI zaprojektował w 1912 roku ks.
Kazimierz Lutosławski wzorując go na najwyższym polskim odznaczeniu wojskowym -
Krzyżu Virtuti Militari.
Otaczają go dwa wieńce: dębowy i laurowy. Pośrodku
znajduje się lilijka z odchodzącymi na boki promieniami. Na poziomych ramionach
krzyża znajduje się napis „CZUWAJ”.
Dewizą krzyża harcerskiego jest łacińska maksyma: „per
aspera ad astra” (przez ciernie do gwiazd).
LILIJKA – symbol czystości i cnoty. Ma swym kształtem przypominać zakończenie igły magnetycznej kompasu. Tak jak igła wskazywała żeglarzom bezpieczną drogę do domu, tak lilijka symbolizuje jedną z najważniejszych powinności harcerza: postępowanie zgodnie z prawem harcerskim. Inni twierdzą, że tak jak kompas północ, tak lilijka ma harcerzom wskazywać drogę do osiągania ideałów.
DWIE GWIAZDKI na LILIJCE - symbolizują
oczy harcerza: zawsze szeroko otwarte, uważnie obserwujące świat, gotowe
dostrzec dobro i zło; patrzące i widzące kiedy i gdzie może być on pomocny.
Niektórzy uważają, że dwie gwiazdki symbolizują szczytne ideały do których dążą
harcerze, a które zawarte są w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim.
PROMIENIE – biegnące od lilijki oznaczają dążenie harcerstwa do promieniowania na cały świat wartościami, radością, dobrem. Oznaczają one również wszechstronność rozwoju harcerskiego.
KRĄG – symbol doskonałości do jakiej dąży harcerska rodzina. Niektórzy twierdzą, że jest to też symbol harcerskiego kręgu, w którym wszyscy są równi i panują braterskie relacje. Inni dodają, że to oznaka ogromnej woli tworzenia kręgu, z którego promieniować będzie prawość myśli, słów i czynów.
WĘZEŁ – na wieńcu, jak węzeł na chuście ma przypominać o obowiązku wypełnienia przynajmniej jednego dobrego uczynku dziennie; symbolizuje on również węzeł przyjaźni harcerzy.
WIENIEC Z LIŚCI DĘBOWYCH – liście dębowe od dawien dawna symbolizują męstwo i dzielność. Wieniec z liści dębowych mieli prawo nosić tylko ludzie władający ogromną siłą – ducha, mięśni, czy magii. Cechy te – męstwo i dzielność, powinny być również udziałem każdego harcerza.
WIENIEC Z LIŚCI LAURU - liście laurowe (wawrzynowe) są symbolem zwycięstwa. Wieniec z liści laurowych nosili autorzy największych wiktorii, rzymscy cesarze. Dla harcerza liście laurowe oznaczają zwycięstwo nad własnymi słabościami.
ZIARENKA PIASKU - ramiona krzyża harcerskiego wypełnione są ziarenkami piasku, które symbolizują liczną rodzinę harcerską; (Ile ziarenek piasku na plaży, ile gwiazd na niebie, tylu harcerzy na świecie). Inna interpretacja mówi, że są to nierówności symbolizujące kamienie na drodze życia, perły dobrych uczynków, trudy i znoje, radości i smutki jakie harcerz spotyka na swojej drodze życia.
PUSTE MIEJSCE - pomiędzy ziarenkami piasku pozostawione jest miejsce, które symbolizuje, że jest jeszcze miejsce dla nowych harcerzy.
ZAWOŁANIE „CZUWAJ” - Harcerskie pozdrowienie Czuwaj używane było dawniej przez rycerzy polskich stojących na warcie. Wtedy miało zapobiec zaśnięciu na posterunku. Teraz przypomina o stałej gotowości każdego harcerza do służby ojczyźnie, pracy dla innych, niesienia pomocy i ustawicznej pracy nad sobą.